Ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan van Boom uitgevers (verder: Boom), beschreef Gert-Jan Johannes de geschiedenis van dit familiebedrijf. Ik las de 268 pagina’s in één weekend uit. Boom werd groot met wat tegenwoordig ‘nieuwsmedia’ heet. Vanuit Meppel groeide het bedrijf uit tot een lokaal georiënteerd—de noordelijke provincies en Flevoland—druk- en uitgeefimperium. De ‘kunde’ van grondlegger Jan Adolf Boom—apotheker en ‘chemiker’ uit Meppel—en zijn nazaten, zit ‘m wat mij betreft vooral in het openstaan voor kansen, nieuwe ideeën, -technieken en -media; vooral in de tweede helft van de 20ste eeuw wordt dat voor de buitenstaander zichtbaar. Het bedrijf startte boekhandels; experimenteerde met commerciële radio; was aanwezig op de eerste generatie ‘nieuwe’ media (kabelkrant en teletekst); verbreedde de focus zodat ook (vak)boeken en vaktijdschriften en een educatieve uitgeverij (Edu’Aktief) aan de winst konden bijdragen; startte een literaire uitgeverij; initieerde vakuitgeverijen en bewees in de huidige eeuw ‘online’ mee te kunnen doen met de grootste uitgeefconcerns. Tegelijkertijd veranderde de structuur van het bedrijf van een patriarchaal geleid, naar een modern geleid en -gestructureerd familiebedrijf. Natuurlijk was niet alles een succes; ook de mislukkingen krijgen in het boek de ruimte.
In dit blog licht ik wat wetenswaardigheden—geschiedenis—uit van de vakuitgeverijen die tot het Boom-concern behoren of behoorden.
Terra Bibliotheek
Die geschiedenis begint in 1948 als Boom optreedt als uitgever van de ‘Terra-bibliotheek’. De Terra-reeks bestond uit gebonden boeken met ‘hardcover’ over ‘buitenlanden’. Er verscheen een deel over België, maar ook over Ethiopië en Japan—bij de eerste druk in 1948 met de ondertitel: “Bakermat van het Aziatische imperialisme” en bij een latere druk met de ondertitel: “Ontsporing van een ontwaakt volk”; de Tweede Wereldoorlog lag nog vers in het geheugen. Voor zover ik heb kunnen nagaan omvatte de gehele reeks ten minste 28 delen. De redactionele inhoud van de boeken was van sociaalgeografische aard.
(Sociaal)wetenschappelijke uitgeverij
Daardoor, en door persoonlijke contacten, raakte de naam ‘Boom’ bekend in de academische wereld, en meer in het bijzonder bij sociaal-wetenschappers. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw betaalt dat zich uit als het bedrijf de uitgeverij wordt van onder andere Acta Politica, Nederlands Tijdschrift voor Criminologie, Sociologische Gids en de Voordrachtenreeks voor psychiaters.
De uitgeefopdrachten kwamen Boom niet ‘aanwaaien’; zo ontstond Acta Politica in 1966 uit gezamenlijke inspanningen van de Nederlandse Kring voor Wetenschap der Politiek (NKWP) en Boom. Het Nederlands Tijdschrift voor Criminologie startte al in 1958 bij Boom. Sociologie als zelfstandige wetenschap begon na de Tweede Wereldoorlog aan een grote vlucht. Toch duurde het nog tot 1953 eer dit nieuwe vakgebied een eigen vaktijdschrift kreeg; maar wel van Boom. De Voordrachtenreeks voor psychiaters vormde in de late zestiger jaren van de vorige eeuw de basis voor het Nederlands Tijdschrift voor Psychiatrie. In 1972 is Boom de eerste uitgever van het Tijdschrift voor Agologie—een dan nieuwe wetenschap—dat na een aantal naamswijzigingen anno 2017 als Journal of Social Intervention onderdak heeft gevonden bij de Universiteit van Utrecht.
Boom Amsterdam
De uitgeefactiviteiten werden tot nu toe geleid vanuit Meppel. In 1975 verhuist de uitgeverij naar Amsterdam. De verhuizing leidt een expansieve en succesvolle periode in. De focus—van het gehele bedrijf; niet alleen in Amsterdam—komt steeds meer te liggen op ‘kwalitatieve’ omzet. Dat is wederkerende, repetitieve, omzet met hoge toegevoegde waarde, zoals, bijvoorbeeld, uitgaven voor het onderwijs. Daarom werd de ontwikkeling van Edu’Aktief—een educatieve uitgeverij die ‘meekwam’ met de overname van drukkerij Ten Brink in 1990—met kracht ter hand genomen. In 1998 werden aan Edu’Aktief de uitgaven van Nijgh Versluys toegevoegd. Edu’Aktief bleef overeigens Meppel als thuisbasis houden.
In dat zelfde jaar werd Boom de uitgever van Socialisme en Democratie, het tijdschrift van de Wiarda Beckman Stichting. Dat vormde geen belemmering om in 2001 tevens CD Verkenningen uit te geven, het tijdschrift van het wetenschappelijk bureau van het rivaliserende CDA.
In 2000 wordt de roemruchte Socialistische Uitgeverij Nijmegen (SUN) overgenomen, die een jaar later naar Amsterdam verhuisde. In dat jaar werd ook het Amsterdams Sociologisch Tijdschrift ingelijfd. Boom voegde het tijdschrift samen met de eigen titel Sociologische Gids (zie hiervoor) en daaruit ontstond Sociologie, tegenwoordig een uitgave van Amsterdam University Press.
Omzet met ‘wederkerendheid’ werd ook gevonden in het uitgeven van tests. Boom distribueerde al enige tijd test voor het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP), toen het in 2003 besloot een eigen testuitgeverij te beginnen. Het fonds bood later tevens onderdak aan, onder andere, de tijdschriften Maandblad Geestelijke volksgezondheid en Gedragstherapie en de behandelprotocollen van Cure & Care Publishers uit Nijmegen en de uitgeefproducten (tests) van Eduforce uit Drachten.
In 2008 verwierf Boom uitgeverij Nelissen, de uitgeverij van management- en coachingboeken.
Boom Den Haag
Eerder al, schreef ik over het belang dat ‘Bomen’ hechten aan persoonlijke contacten. Die spelen—naast toeval—ook een belangrijke rol bij de overname van de juridische uitgeverij Law & Practice Publishers (L&PP) uit Deventer, die uitgever is van vaktijdschriften als Tijdschrift voor Civiele Rechtspleging, Tijdschrift voor Mediation en Vennootschap en Onderneming. Deze ‘kleine maar fijne’ uitgeverij mocht zich verheugen in de belangstelling van Kluwer en Elsevier. Ook Boom had belangstelling voor deze uitgeverij, maar had in een directe confrontatie met de genoemde concerns waarschijnlijk het onderspit moeten delven. Echter, tijdens de Frankfurter Buchmesse van 1997 ontmoette John Boom bij toeval Willem Aandewiel, directeur en eigenaar van L&PP in de bar van hun beider hotel. Deze toevallige ontmoeting gaf Boom later dat jaar misschien net een kleine, maar kennelijk belangrijke, voorsprong op de uitgeefconcerns. Zonder die voorsprong was L&PP waarschijnlijk aan de neus van Boom voorbij gegaan, en had Boom uitgevers Den Haag in 1998 niet van start kunnen gaan.
Boom Den Haag ontwikkelt een eigen specialisme: het tot stand brengen van samenwerking met organisaties binnen de vakgebieden waarop de uitgeverij actief is. In het boek lees ik daarover: “… waardoor ze [Boom] zich verzekerde van een netwerk van auteurs, van bestendige relaties en van de zo gewenste ‘wederkerende vraag”. Dat geldt, bijvoorbeeld, voor de Nederlandse Orde van Advocaten, maar ook voor het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie. De laatstgenoemde partij zorgde er voor dat het tijdschrift Justitiële Verkenningen bij Boom terecht kwam. Boom gebruikt het als basis voor het fonds Criminologie, Rechtshandhaving en Veiligheid. Het Nederlands Tijdschrift voor Criminologie keert—na omzwervingen bij een andere uitgeverij—naar dit fonds/Boom terug.
In de eerste jaren van de nieuwe eeuw zet Boom al serieuze stappen in de richting van ‘multimediaal uitgeven’, en later wordt vol ingezet op ‘online’.
Eleven International Publishing
De uitgeverijen van Boom blijven actief met overnames. Uitgeverij Lemma uit Utrecht, Jureco uit Beesd, Uitgeverij Nelissen uit Barneveld noemde ik al eerder, en Students Only, een uittrekseldienst voor Nederlandse studenten.
De overname van Eleven International Publishing (verder: Eleven) uit Utrecht—een internationaal opererende juridisch-wetenschappelijke uitgeverij—fungeerde vooral “als springplank om meer Engelstalige wetenschappelijke boeken, tijdschriften en e-producten te gaan ontwikkelen en uit te geven”. Iets verder schrijft Johannes: “Met deze aanwinst […] kreeg Boom uitgevers Den Haag een internationale uitgeeftak ‘waar niet alleen goed geredigeerde Engelstalige publicaties mogelijk zijn, maar waar tevens gebruik gemaakt kan worden van het internationale marketing- en distributienetwerk van Eleven’.”
De overname van Eleven vond plaats in 2010. In 2003 besloot het redactieteam van het eerder genoemde Acta Politica uit te zien naar een andere uitgeverij, juist omdat Boom (toen nog) géén internationaal opererende wetenschappelijke uitgeverij was; dat ervaarde het redactieteam als een handicap. Acta Politica vond toen onderdak bij het Britse Palgrave Macmillan. Het voorgaande is niet teruggevonden in het boek van Johannes; het is daarom niet zeker of er een direct verband bestaat tussen beide gebeurtenissen; slechter werd Boom in ieder geval niet van de overname van Eleven.
De overnames leidden weleens tot noodgedwongen verhuizingen van fondsen tussen de Amsterdamse- en Haagse vestiging, maar ook naar Edu’Aktief in Meppel. De omvang, en de bijdrage aan de concernomzet van met name Boom Den Haag fluctueerde daardoor nogal; soms halveerde het zelfs.
Desalniettemin zijn de vakuitgeverijen van Boom anno 2017 prachtige uitgeverijen die zich—zeker ook/vooral als het ‘online’ betreft—moeiteloos staande houden tussen ‘conculega’s’ Elsevier, Kluwer en Sdu Uitgevers. Dat is een felicitatie meer dan waard!
Bronnen
‘Boom uitgevers 175 jaar’, Gert-Jan Johannes. ISBN 978 90 5875 588 9
Aarts, K. & van Biezen, I. Acta Polit (2016) 51: 1. doi:10.1057/ap.2015.15
Andere posts over Boom uitgevers
Advocatenblad groeit uit tot platform over de verwerving door Boom van de uitgeefopdracht van het officiële orgaan van de Nederlandse Orde van Advocaten, en
Sdu slaat terug: Advocatie | magazine.nl over de voorspelde reactie van Sdu Uitgevers daarop.
